Een hospice is een zorginstelling die zich gespecialiseerd heeft in palliatieve zorg. Deze hospicevoorzieningen zijn bedoeld voor mensen die in hun laatste weken of maanden, om wat voor een reden dan ook, niet thuis of in het ziekenhuis kunnen/willen verblijven. Er zijn enkele honderden hospicevoorzieningen in Nederland.
De gespecialiseerde hospicevoorzieningen in Nederland staan bekend onder verschillende namen. Soms heten ze hospice of bijna-thuis-huis, soms wordt het een ‘palliatieve unit’ of ‘palliatieve afdeling’ genoemd (vooral als die hospicevoorziening gekoppeld is aan een verpleeg- of ziekenhuis). Er bestaat geen ‘standaard uiterlijk’ voor een hospicevoorziening. Het ene hospice is een villa in een buitenwijk, het andere een rijtjeshuis in de binnenstad.
Ook al heten ze soms anders en zien ze er anders uit, er zijn vooral veel overeenkomsten. De meeste zijn klein, en hebben zo’n zes kamers. Iedere bewoner heeft een eigen kamer. De bewoners krijgen nadrukkelijk de ruimte een eigen accent aan de kamer te geven. De standaard-inrichting bestaat doorgaans uit een bed, een kast, een tafel en een stoel. Bewoners kunnen hier een klok, een schilderij, een wandkleed of snuisterijen van zichzelf aan toevoegen. Meestal zijn kleine huisdieren, zoals vogels, honden en katten, toegestaan.
Er zijn geen vaste tijden voor opstaan, wassen of eten. Wannéér dat gebeurt, is zoveel mogelijk afhankelijk van de wens van de patiënt. Naasten kunnen daar ook gewoon bij betrokken blijven als dat gewenst wordt. De meeste voorzieningen kennen geen vaste bezoekuren. Naasten kunnen dus de hele dag in en uit lopen, en kunnen ook zelf in de keuken koffie en thee zetten. Voor partner en/of familie zijn er bijna altijd logeermogelijkheden. Naasten kunnen gebruik maken van aparte logeerkamers, maar in de praktijk wordt vaak een extra bed in de kamer gezet.
De sfeer in een hospice of op een afdeling voor palliatieve zorg is, in tegenstelling tot de verwachtingen die bij velen leven, allerminst zwaar. Het idee bestaat dat het er in het hospice alleen maar triest en zielig aan toegaat en dat alles in het teken van de dood staat. Natuurlijk wordt dit niet kunstmatig naar de achtergrond verdrongen. Maar een hospice of palliatieve afdeling is ook een huis vol leven, waar gekookt en gewassen moet worden, waar gelachen kan worden en waar het zelfs gezellig kan zijn.
Opname
Voor een opname in een hospice is de medewerking van een dokter nodig. Deze arts (een huisarts of medisch-specialist bij voorbeeld) moet bevestigen dat er sprake is van een ongeneeslijke ziekte. Als dat gebeurt is, kan het hospice de zorg vergoed krijgen die tijdens het verblijf van de zieke geleverd wordt.
Is er plek vrij in het hospice, dan kan de opname vaak binnen 24 uur plaatsvinden. In een kennismakingsgesprek zal de zieke informatie krijgen over het reilen en zeilen in het hospice.
De meeste mensen die in een hospice gaan wonen, zullen daar ook overlijden. Dat is echter niet altijd het geval. Mensen kunnen ook tijdelijk opgenomen worden in het hospice, om goed ingesteld te worden op pijnmedicatie bij voorbeeld, of ter ontlasting van de mantelzorg. Dan gaan ze na korte tijd weer terug naar huis.
Hospices hebben soms een specifieke identiteit (christelijk of Joods bij voorbeeld), maar nemen altijd mensen van alle religies en gezindten op. Ook selecteren zij niet op levensovertuiging, huidskleur of culturele achtergrond.
Contra-indicaties
De aanwezigheid van psychiatrische stoornissen (persoonlijkheidsstoornissen bij voorbeeld) wordt veelal als contra-indicatie gezien voor een opname. De hospicevoorzieningen beschouwen zichzelf niet als ideaal voor deze groep patiënten. Datzelfde geldt voor mensen met dementie. Mensen met dementie hebben – vanwege het dwaalgedrag – vaak behoefte aan een zorginstelling die afgesloten kan worden. Dat is bij veel hospicevoorzieningen niet het geval. Ook verslavingsproblematiek kan voor sommige hospices reden zijn een opname te weigeren.
Een andere mogelijke contra-indicatie kan een euthanasiewens zijn. Tenminste: als het uitvoeren van de euthanasiewens het enige opnamedoel is. Daar werken hospices zelden aan mee. Dat wil niet zeggen dat er in hospices geen euthanasie wordt toegepast. Integendeel: in een meerderheid van de hospicevoorzieningen is dit mogelijk. Maar dan is het primaire doel van opname niet euthanasie geweest, maar het verlenen van zorg. Als onderdeel daarvan kan euthanasie aan de orde komen.
Tot slot kan leeftijd een rol spelen bij de opname. In de meeste hospices hanteert men de grens van 18 jaar. Voor kinderen zijn speciale hospices, voor jongeren is er slechts één (Xenia, in Leiden).
Kosten
De kosten voor het verblijf in een hospice variëren per hospice. Dat komt door de verschillende hoogtes van de ‘eigen bijdragen’ die zij hanteren.
De medische en verpleegkundige zorg die professionals en/of vrijwilligers verlenen is allemaal gratis. Althans: dit wordt vergoed vanuit de ziektekostenverzekeraar (Zorgverzekeringswet). Daarnaast zijn er echter enkele hotelmatige kostenposten zoals de voeding, de was (beddengoed) en het onderhoud van de kamer. Hiervoor vragen hospices per ligdag een eigen bijdrage. Deze eigen bijdrage kan uiteenlopen van enkele euro’s tot enkele tientjes. Bij een verblijf van enkele weken kan dit bedrag flink oplopen. Sommige ziektekostenverzekeraars vergoeden dit (ten dele), al dan niet vanuit de aanvullende verzekering. Het is verstandig om hier vooraf naar te kijken, zodat de bewoner en/of diens naasten niet voor een onaangename verrassing komen te staan.
Overigens: in het geval de eigen bijdrage voor financiële problemen bij de bewoner en/of diens naasten zorgen, valt daar vaak in overleg wel een mouw aan te passen. Het gebeurt zelden dat een opname niet door kan gaan vanwege een financiële belemmering.
In veel hospices kunnen naasten van een bewoner blijven logeren. Ook hiervoor rekenen hospices soms een klein bedrag. Dat geldt ook voor de maaltijden die de naasten gebruiken.
Na het overlijden
Na het overlijden kan een bewoner in sommige hospices op de kamer blijven liggen totdat de uitvaart plaatsvindt. Hospices rekenen hiervoor wel een bepaald bedrag per dag. Naasten kunnen ervoor kiezen de laatste zorg (wassen, aankleden e.d.) te laten verrichten door verpleegkundigen en/of verzorgenden van het hospice. Ook daarvoor brengt het hospice een bedrag in rekening. Als de bewoner een uitvaartverzekering had, dekt die vaak dergelijke kosten. Het kan overigens zijn dat de polis van de verzekering dan wel vereist dat een uitvaartverzorger de laatste zorg op zich neemt.
Definitie hospicezorg
De definitie van hospicezorg in Nederland luidt:
“Hospicezorg is een vorm van zorg- en dienstverlening, die plaatsvindt in (en/of vanuit) een locatie, ten behoeve van ernstig zieke mensen met een levensverwachting van maximaal drie maanden. De zorg wordt er verleend door naasten/familieleden, vrijwilligers en professionals. De naasten/familieleden zijn tevens object van zorg voor de vrijwilligers en de professionals.
In de hospicezorg wordt een brede kijk op de bewoners en hun naasten gehanteerd; er is aandacht voor alle noden die er kunnen zijn, van zowel fysieke en psychische als ook van sociale en spirituele/religieuze aard.
Onder hospicezorg kunnen aanvullende diensten vallen, zoals respijtzorg, dagopvang, wetenschappelijk onderzoek en activiteiten op het gebied van nazorg voor naasten. Ook kan een consultatiefunctie voor diverse doelgroepen (burgers, vrijwilligers en/of professionals) onderdeel zijn van hospicezorg. Passend bij de plaats van hospicezorg binnen de lokale/regionale gemeenschap, is er voor hospices een rol weggelegd in het creëren van aandacht en bewustwording rondom de positie van dood en sterven in de maatschappij.”
De definitie van hospicezorg is als illustratie te downloaden, zodat deze eenvoudig bruikbaar is in publicaties of bij presentaties.
